Ανυποχώρητο ναι στο ευρώ, αλλαγή στο μνημόνιο
Αναδημοσίευση από www.metarithmisi.gr 12/06/2011
Ομιλία του Νίκου Χριστοδουλάκη
Ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση και ευχαριστώ όλους και όλες εσάς που σε μια μέρα καλοκαιρινή, ζεστή, ήρθατε εδώ να κάνουμε μια συζήτηση για θέματα τα οποία γίνονται ολοένα και περισσότερο δυσνόητα, αλλά ταυτόχρονα επιβάλλουν και ερωτήματα, αμφιβολίες, αναζητήσεις για το πώς θα μπορέσουν ενδεχομένως να αντιμετωπιστούν.
Ο σχεδιασμός της συζήτησης αυτής, ξεκίνησε σε άλλο χρόνο. Σε ένα χρόνο ο οποίος ήταν πιο ήρεμος και οι προτάσεις οι οποίες κατετίθονταν για διάφορα θέματα θα μπορούσανε να βοηθήσουνε, να κατευθύνουνε, να τροφοδοτήσουν επιχειρήματα σε μία ή σε άλλη κατεύθυνση. Τώρα που γίνεται η συζήτηση αυτή, τα πράγματα έχουν αγριέψει και πιστεύω ότι αυτή η εξέλιξη, επιβάλλει και μία αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο συζητάμε και για την κρίση και για τις μεταρρυθμίσεις. Οι επιλογές έχουν στενέψει, οι συνέπειες των όποιων αποφάσεων θα λάβουν χώρα σε πολύ πιο σύντομο χρόνο, αν και με πολύ πιο δραματικό, είτε θετικό, είτε αρνητικό τρόπο.
Κατά συνέπεια πιστεύω ότι σήμερα, όπως και το διάστημα το οποίο θα ακολουθήσει, οι συζητήσεις γύρω από την κρίση και τις μεταρρυθμίσεις, θα έχουν ένα χαραχτήρα ο οποίος θα έχει χάσει πλέον την κομψότητα των αριστοτεχνικών διατυπώσεων, θα έχει χάσει την ελευθεριότητα των ακαδημαϊκών συζητήσεων και θα έχει χάσει, ενδεχομένως, και την γοητεία την οποία παλιότερα κηρύγματα ή περιγραφές μεταρρυθμίσεων είχαν σε έναν ολόκληρο κόσμο. Πιστεύω ότι όλες οι συζητήσεις, οι προτάσεις και οι γνώμες οι οποίες διατυπώνονται, πρέπει να απαντάνε είτε θετικά είτε αρνητικά, σε τρία πράγματα: Τι θα γίνει και τι σχέση έχει με το μνημόνιο, τι θα γίνει και τι σχέση έχει με το χρέος, τι θα γίνει και τι σχέση έχει με το ευρώ. Αυτοί είναι τρεις ογκόλιθοι οι οποίοι έχουνε επιβληθεί και υπό την πίεση και το βάρος αυτών θα γίνονται στο εξής οι οποιεσδήποτε συζητήσεις.
Τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά
Το πρώτο πράγμα το οποίο πρέπει να παρατηρήσει κανείς σε σχέση με αυτά τα θέματα, είναι πόσο ριζικά έχουνε ανατραπεί ορισμένοι παράγοντες σε σχέση με ακριβώς ένα χρόνο πριν από σήμερα. Πέρυσι τέτοια εποχή, μα ακριβώς τέτοια εποχή, θα μου επιτρέψετε να αναφέρω τέσσερις παραμέτρους που υπήρχαν τότε. Η αίσθηση ήταν ότι τα νούμερα της ελληνικής κοινωνίας, δεν βγαίνουνε. Και γι’ αυτό είχαμε οδηγηθεί στην αναπόφευκτη, όπως ελέγετο τότε, προσφυγή στον μηχανισμό εξωτερικής βοήθειας.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό ήτανε ότι υπήρχε μία μεταρρυθμιστική έξαψη στο πολιτικό σύστημα και ιδίως στην κυβέρνηση, με στόχο να μεταρρυθμίσει όχι μόνο την οικονομία, αλλά ευρύτερα το πολιτικό σύστημα, τη δημόσια διοίκηση, την κοινωνία, τις αντιλήψεις, τις απόψεις, όλα. Μια νέα Ελλάδα, μια νέα κοινωνία που σε τίποτα δεν θα θύμιζε την καθημαγμένη Ελλάδα των προηγούμενων δεκαετιών.
Το τρίτο χαρακτηριστικό ήταν ότι η Ευρώπη, με κορυφαία τη Γερμανία, δεν ήθελε να βάλει χρήματα για να βοηθήσει την Ελλάδα. Αντίθετα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ήθελε και έσπρωχνε.
Και το τέταρτο χαρακτηριστικό, ήτανε ότι οι αγορές αντιμετωπίζονταν σαν ο απόλυτος εχθρός της Ελλάδας, σε ένα διαρκές συνωμοτικό παιχνίδι εναντίον μας, προκειμένου να μας αφανίσουν.
Η αλλαγή του σκηνικού
Κοιτάξτε να δείτε τώρα, φέτος, πώς έχουν αλλάξει και τα τέσσερα αυτά. Φέτος, τα νούμερα βγαίνουνε και δεν υπάρχει καμία προφανής ένδειξη περί του αντιθέτου, δεδομένου μάλιστα ότι το περισσότερο μέρος του χρέους έχει αναδειχθεί πια, είτε από την ΕΚΤ μέσω των ελληνικών τραπεζών, είτε από την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, ως εκπρόσωπο των κρατών - μελών. Και ολοένα και λιγότερο μέρος υπάρχει πια στις ξένες τράπεζες και ως εκ τούτου, η οποιαδήποτε συζήτηση γίνεται με πολύ ευκολότερους και πολύ πιο αποτελεσματικούς τρόπους.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ότι σε αυτή την έξαψη των μεταρρυθμίσεων πριν από ένα χρόνο, σήμερα υπάρχει αυτό το οποίο αποκαλείται «μεταρρυθμιστική κόπωση, εξάντληση» ή όπως αλλιώς θέλετε.
Το τρίτο χαρακτηριστικό που έχει αλλάξει είναι ότι φέτος, σε αντίθεση με πέρυσι, η Ευρώπη θέλει - και μάλιστα η Γερμανία, σήμερα η Μέρκελ έκανε μία σπαραξικάρδια έκκληση στους βουλευτές και γενικά στην κοινή γνώμη να υποστηρίξει τη νέα βοήθεια στην Ελλάδα, ενώ αντίθετα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είναι αυτό το οποίο δεν θέλει.
Και το τέταρτο και πιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι ότι οι αγορές, από απόλυτος συνομώτης εναντίον μας, έχουνε γίνει τώρα, ίσως για όσους θέλουνε και πιέζουνε για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, ότι ενδεχομένως θα δράσουνε ως λύτρωση όταν επιστρέψουμε στο τοπίο της νέας δραχμής που ευαγγελίζονται μερικοί.
Οι αλλαγές, άμα τις σκεφτεί κανείς έστω και σε αυτό το επίπεδο, είναι συγκλονιστικές. Πώς εξηγούνται τώρα αυτές οι αλλαγές και τι έχει επέλθει εν τω μεταξύ; Το πιο βασικό χαρακτηριστικό το οποίο αναφέρεται από όλους και αναφέρθηκε και σήμερα, είναι η λεγόμενη «μεταρρυθμιστική κόπωση». Εγώ θα επιδιώξω μία διαφορετική ερμηνεία. Κατ’ αρχήν, για να περιέλθει κάποιος σε κατάσταση κόπωσης, πρέπει να έχει προϋπάρξει μόχθος. Ένα στάδιο το οποίο νομίζω ότι δεν το περάσαμε ακριβώς... Αυτό το οποίο κυριαρχούσε περισσότερο πέρυσι, ήταν ένα είδος «ανορέξια νερβόζα»... Υπήρχανε οι ανάγκες για τις μεταρρυθμίσεις και τα λοιπά, αλλά υπήρχε μία θεσμική και κομματική ανορεξία...
Όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, όταν κάποιος πάσχει από «ανορέξια νερβόζα» γίνεται διασωλήνωση τροφής. Έτσι λοιπόν αυτό το οποίο έγινε στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην ελληνική οικονομία, είναι ότι διασωληνώθηκαν διάφορα μέτρα δημοσιονομικού, ή φορολογικού κυρίως χαραχτήρα, με τα οποία επιχειρήθηκε να επέλθει η δημοσιονομική αλλαγή στην Ελλάδα. Όπως γίνεται συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, και θα μου επιτρέψετε να πω με έναν απολύτως προβλέψιμο τρόπο, αυτή η φορολογική και δημοσιονομική διασωλήνωση την οποίαν υπέστη η Ελλάς τους τελευταίους δώδεκα μήνες, κατέληξε σε μία παταγώδη αποτυχία.
Το διάστημα αυτό έχουνε περάσει και έχουνε ψηφιστεί 13 φορολογικά νομοσχέδια. Δεν υπάρχει τέτοιος ορυμαγδός φορολογικών νομοσχεδίων ποτέ στην ελληνική ιστορία! Τα έσοδα όμως, αν τα παρακολουθήσει κανείς μήνα με το μήνα, δώδεκα μήνες μετά το μνημόνιο και δώδεκα μήνες πριν το μνημόνιο, όταν υποτίθεται ότι υπήρχε απραξία, εγκατάλειψη και τα λοιπά, είναι ακριβώς τα ίδια! Ακριβώς τα ίδια μήνα με το μήνα, παρά το γεγονός ότι στο διάστημα αυτό ο ΦΠΑ αυξήθηκε 4%, έγινε μία εκτεταμένη και πολύ αυστηρή περαίωση, έγιναν δύο έκτακτες εισφορές, επιβλήθησαν φόροι κατανάλωσης και φόροι στο πετρέλαιο.
Πιστεύω ότι αυτό αποδεικνύει, όχι ακριβώς κόπωση ή οτιδήποτε άλλο, αλλά έναν απόλυτο αποπροσανατολισμό πολιτικής και μία απόλυτη αναποτελεσματικότητα. Αυτή η αναποτελεσματικότητα, μας οδήγησε τώρα στην τρίτη φάση, την οποία θα περιγράψω ως «απράξια νερβόζα» με αποτέλεσμα μια σειρά, ιδίως το τελευταίο διάστημα, από αυτονόητες αποφάσεις ή κινήσεις, να έχουνε απλώς εγκαταληφθεί.
Οι μεγάλες αστοχίες
Στο διάστημα αυτό - και θα μου επιτρέψετε να επιμείνω λίγο σε θέματα φορολογικά και δημοσιονομικά - έγιναν πάρα πολύ σημαντικές αστοχίες. Δεν αντιλέγω καθόλου ότι επιβλήθηκε και θυσιάστηκε ένα πολύ σημαντικό πολιτικό κόστος και μία πολύ προσωπική μεγάλη προσπάθεια. Θεωρώ όμως ότι οι αστοχίες, οι αποκλίσεις και οι απόλυτα προβλέψιμοι λάθος αυτοσχεδιασμοί, ήταν επίσης εντυπωσιακοί.
Θα αναφέρω χαρακτηριστικά και επιγραμματικά τα εξής. Θεωρώ ανεξήγητα μεγάλο λάθος το ότι δεν δανειστήκαμε σε μεγάλες ποσότητες βραχυχρόνιους τίτλους, όταν αυτοί στοίχιζαν 1%, 0,8%, 1,1%. Και είχαμε καταστρώσει και μία στρατηγική δανεισμού μακροπρόθεσμων τίτλων, οι οποίοι ήτανε πανάκριβοι, πάνω από 5% και 6%. Το αντίθετο ακριβώς έκανε η Ιρλανδία, η οποία είχε δανειστεί μαζικά βραχυχρόνια, με αποτέλεσμα να έχει στεγανοποιήσει τη σχέση της με τις αγορές και να μπορεί να αντιμετωπίσει με πολύ ευκολότερο τρόπο την επερχόμενη κρίση αγορών, την οποία πέρασε αργότερα κι αυτή.
Το δεύτερο ήτανε τα λεγόμενα «ομόλογα διασποράς», τα οποία πήγανε άπατα απ’ ό,τι νομίζω, και τα οποία καλλιεργήθηκαν ότι θα ήτανε η εναλλακτική λύση του δανεισμού για τη χώρα μας.
Το τρίτο ήτανε η φυγή καταθέσεων που έγινε, η οποία προκλήθηκε στην αρχή, μετά τις πομπώδεις διακηρύξεις ότι θα χρησιμοποιηθούν ως το σώμα εκείνο, επί του οποίου θα ασκηθεί αναδρομικός φορολογικός έλεγχος.
Τώρα, μέσα στην δημοσιονομική απελπισία που έχει επέλθει, θα καταργηθεί το πόθεν έσχες ακόμα και σε περιπτώσεις αγοράς κατοικιών, που ήτανε τουλάχιστον κατοχυρωμένο επί δεκαπέντε χρόνια. Η φυγή καταθέσεων συνοδεύτηκε και επαυξήθηκε και με τις διασπορές περί κινδύνου των τραπεζών, ή του ευρώ, με αποτέλεσμα σήμερα, η ελληνική οικονομία να έχει αφαιμαχθεί κατά 70 δισεκατομμύρια ευρώ! Μπορεί κανείς να φανταστεί πόσο διαφορετική θα ήταν η ρευστότητα και μια σειρά από άλλα πράγματα, εάν αυτά τα κεφάλαια δεν είχαν διαφύγει... Και όχι μόνο έχουνε διαφύγει και καταστρέφουνε την ελληνική οικονομία, αλλά καταστρέφουνε και άλλες οικονομίες.
Πριν από ένα μήνα ήμουνα στην Κύπρο, όπου, σε μια συνομιλία μου με τον υπουργό Οικονομικών, μου είπε ότι το βασικό πρόβλημα της κυπριακής οικονομίας, είναι τα διαφυγόντα κεφάλαια της Ελλάδας, τα οποία έχουνε ξεπεράσει τα 10 δις ευρώ στην Κύπρο - ως ποσοστό της κυπριακής οικονομίας, αυτό είναι γύρω στο 70% του ΑΕΠ - και έχουνε τροφοδοτήσει με έναν ασυγκράτητο πληθωρισμό, γιατί όλα αυτά είναι βραχυχρόνιες τοποθετήσεις, την κυπριακή οικονομία.
Το πέμπτο ήτανε η κατάρρευση του κινήματος των αποδείξεων, το οποίο κατέληξε να εισπράττει λιγότερο φόρο, το έκτο ήτανε η αύξηση τελών που θα οδηγούσε σε αύξηση των εσόδων, αλλά οδήγησε τελικά στη μείωση των εσόδων. Και ακόμα και θετικές ενέργειες οι οποίες έγιναν, όπως η απελευθέρωση των φορτηγών, ακριβώς επειδή υπήρχανε ανασταλτικές διαδικασίες διετίας, οδήγησαν τους νυν κατόχους των αδειών σε μία πολύ πιο κερδοσκοπική συμπεριφορά απ’ ό,τι στο παρελθόν, με αποτέλεσμα, το μεταφορικό κόστος για τις εμπορικές επιχειρήσεις να έχει αυξηθεί σε σχέση με πέρυσι περίπου κατά 60-70%.
Μία λαμπρή εξαίρεση στη μεταρρυθμιστική προσπάθεια της κυβέρνησης ήτανε το ασφαλιστικό, το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα και για άλλες ενέργειες, οι οποίες όμως δεν ήρθαν.
Θεωρώ επίσης μία κορυφαία εκδήλωση αποτυχίας αυτό το οποίο παρουσιάζεται από σήμερα ως λεγόμενος «κεφαλικός φόρος». Κατ’ αρχήν, δεν είναι κεφαλικός φόρος, διότι ο κεφαλικός φόρος επιβάλλεται με το ίδιο ποσό σε όλους, με βάση τις εγγραφές στα δημοτολόγια. Αυτό το οποίο ετοιμάζεται να γίνει τώρα, είναι επιπλέον φόρος στους ήδη φορολογούμενους, πράγμα το οποίο θα κάνει τους μισθωτούς, κυρίως, αλλά και όλους όσοι δηλώνουνε φόρο, να βρούνε και να επινοήσουνε μηχανισμούς αποφυγής στο μέλλον. Δεν εντοπίζει καμία φοροδιαφυγή, αποτελεί ένα σοβαρότατο αντικίνητρο εργασίας και παραμονής στη χώρα και επιπλέον, αν και αυτό πια δεν έχει σημασία, είναι αντισυνταγματικό, δεδομένου ότι φορολογεί αναδρομικά εισοδήματα προγενεστέρων χρήσεων.
Εάν υπήρχε τόσο μεγάλη ανάγκη έκτακτης φορολογικής εισφοράς, θα μπορούσε να σκεφθεί κανείς να επιβληθεί ένας φόρος ανάλογα με την κατοικία, διότι η κατοικία αποτελεί το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα της εισοδηματικής κατάστασης, είτε αυτή δηλώνεται, είτε δεν δηλώνεται, είναι απολύτως καταγεγραμμένη μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ, οι οποίοι, παρεμπιπτόντως, θα μπορούσανε να χρησιμοποιηθούνε και για την εξίσωση του φόρου πετρελαίου θέρμανσης, διότι παρέχουνε τα πιο αξιόπιστα στοιχεία πραγματικών ενεργειακών καταναλώσεων και θερμαντικών αναγκών. Θα περιλάμβανε αυτομάτως ένα τέτοιο μέτρο όλους τους φοροφυγάδες, οι οποίοι, ναι μεν φοροδιαφεύγουνε, αλλά καλοπερνάνε, και επίσης θα επέτρεπε και να στηθεί ένας σχεδιασμός κοινωνικής πολιτικής αν ορισμένες φτωχές περιοχές θέλαμε να εξαιρεθούν.
Αντί για σχεδιασμένες πολιτικές οι οποίες θα ανέβαζαν το επίπεδο αποτελεσματικότητας, επιχειρήθηκε το μέτρο της δημοσιονομικής απελπισίας, που εστιάζεται και μένει αποκλειστικά στις οριζόντιες περικοπές. Με αποτέλεσμα, να αυξηθούν θεαματικά οι ανισότητες, όχι μόνο οι φορολογικές, αλλά και οι εισοδηματικές και κυρίως και πάνω απ’ όλα, να δράσει το μέτρο αυτό κυρίως σε βάρος του ιδιωτικού τομέα. Διότι, αφ’ ενός μεν οι περισσότερες περικοπές δεν αφορούσανε σχεδόν καθόλου τις ΔΕΚΟ, απ’ ό,τι τουλάχιστον έχω διαβάσει, και μόλις τελευταία ανακαλύφθηκε ότι στις ΔΕΚΟ δεν έχουνε γίνει περικοπές και έχουν αρχίσει να περικόπτονται ορισμένα προνόμια, και ενδέχεται στον δημόσιο τομέα υπό την ευρύτερη έννοια να υπάρξει, όπως γράφει ο Τύπος, διαδικασία σταδιακής αναπλήρωσης είτε με υπόγεια επιδόματα, όπως διάβασα ότι γίνεται στο υπουργείο Εργασίας, είτε σε εύθετο χρόνο, όταν με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θα ’ναι...
Έτσι λοιπόν, όσο και να νομίζουμε ότι αυτό ήτανε ένα μέτρο αναπόφευκτο και γι’ αυτό ήτανε οριζόντιο, δεν ήταν ούτε αναπόφευκτο, ούτε οριζόντιο, δεδομένης της δραματικής αναδιανομής η οποία συντελείται τη στιγμή αυτή σε βάρος των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα, οι οποίοι αποτελούνε και το περισσότερο πληγέν στρώμα της κοινωνίας μας τη στιγμή αυτή. Διότι και οι επιχειρήσεις ουσιαστικά πλήττονται κυρίως μόνο με τη μείωση της πελατείας, και το δημόσιο, όπως είπα, είτε τα έχει ανακάμψει σε μεγάλο βαθμό, είτε αργότερα μπορεί να κάνει αυτό, όπως συνέβη και σε παλιότερες δεκαετίες, όταν εφαρμόστηκαν σταθεροποιητικά προγράμματα. Η ανεργία, εξάλλου, η οποία σήμερα εκφράζει το μεγαλύτερο κοινωνικό κόστος, αφορά αποκλειστικά και μόνον τον ιδιωτικό τομέα.
Όλες αυτές οι ενέργειες, θα έχουνε και πολύ σημαντικές πολιτικές συνέπειες. Κατ’ αρχήν, ο ισοπεδωτικός χαρακτήρας με τον οποίο επιχειρήθηκε να γίνει η δημοσιονομική εξυγίανση, έχει διαμορφώσει ένα κίνημα, ή τουλάχιστον εκτεταμένες αντιλήψεις ισοπεδωτισμού, όπου όλοι διεκδικούν, αμύνονται, διαμαρτύρονται και οτιδήποτε άλλο, εξίσου, χωρίς να γίνεται κανένας διαχωρισμός ούτε ευθυνών, ούτε βάρους, ούτε δυνατοτήτων, ούτε συνεπειών. Δεν αναπτύσσεται εξάλλου καμία εσωτερική δυναμική αλλαγής σε οργανισμούς, είτε αυτά είναι Πανεπιστήμια, όπως περιέγραψε πριν ο κ. Μόσιαλος, είτε ΔΕΚΟ, είτε οτιδήποτε άλλο.
Ανυποχώρητο ναι στο ευρώ, αλλαγή στο μνημόνιο
Αυτό το οποίο φαίνεται να συμβαίνει σε μία μεγάλη κλίμακα, είναι η σταδιακή κατολίσθηση προς κατώτερα επίπεδα συμπεριφορών αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας. Με κορυφαία πρόσφατη εκδήλωση το λεγόμενο «κίνημα της πλατείας», το οποίο, πολλοί βρίσκονται κατά καιρούς να κολακεύσουνε και το οποίο, εν πάση περιπτώσει, είναι ένα σύμπτωμα των καιρών. Ας ελπίσουμε ότι από «κίνημα πλατείας» δεν θα μετατραπεί σε «κίνημα εξώστη» και να θέσει θέματα ευρύτερων θεσμικών ανατροπών...
Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι η απονομιμοποίηση της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής. Βασικό χαρακτηριστικό γι’ αυτό το σύμπτωμα είναι ότι οι βασικές πρωτοβουλίες οικονομικής πολιτικής, εμφανίστηκαν, είτε υπήρξαν πραγματικά, ως όροι της δανειακής συμφωνίας. Έτσι, οι πρωτοβουλίες πολιτικής αφέθηκαν σε ξένους, και εύκολα η αντεπίθεση και η αντίθεση σ’ αυτές τις πολιτικές, επένδυσε στη γενικότερη «αντιξενική» νοοτροπία - η οποία λίγο θέλει για να πάρει μπροστά - και κατά την άποψή μου δεν θα έπρεπε καθόλου να υποτιμάται για τους κινδύνους τους οποίους μπορεί να θέσει στο πρόγραμμα είτε της δημοσιονομικής εξυγίανσης, είτε της κοινωνικής σταθερότητας.
Και το τρίτο χαρακτηριστικό είναι ότι όλος αυτός ο ισοπεδωτισμός, έχει αρχίσει να νομιμοποιεί πολιτικά το κίνημα του εκφοβισμού και του λιντσαρίσματος, το οποίο παίρνει διαστάσεις και πιστεύω ότι θα αρχίσει να διαλύει, όχι μόνο την εγκυρότητα του πολιτικού συστήματος, αλλά πια και πρότυπα κοινωνικών συμπεριφορών τα οποία νομίζαμε ότι επί δεκαετίες είχαν πλέον διασφαλιστεί.
Τι μπορεί να προτείνει κανείς και να κάνει μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο; Θεωρώ ότι πρέπει κατ’ αρχήν να ορίσει δύο βασικούς άξονες από τους οποίους θα είναι ανυποχώρητος. Όσο και να φαινότανε περιττό μέχρι τώρα, θεωρώ ότι ένας άξονας συμφωνίας είναι ο αγώνας για την παραμονή στο ευρώ. Θα μου πείτε, μα υπάρχει θέμα; Θεωρώ ότι υπήρξε. Θεωρώ ότι ο επικοινωνιακός εκβιασμός ο οποίος επιχειρήθηκε και μάλιστα από την Κοινοτική Επίτροπο, δεν έχει προηγούμενο πολιτικής διακινδύνευσης. Και ευτυχώς, βρέθηκε η συντρόφισσα Παπαρήγα, η οποία καθάρισε, λέγοντας ότι τυχόν φυγή από το ευρώ, θα ήτανε καταστροφή για τον εργαζόμενο αυτή τη στιγμή και τα λοιπά... Εν πάση περιπτώσει, θεωρώ ότι η παρέμβασή της, έσωσε και έφερε στα ίσα τα πράγματα.
Το δεύτερο, αφορά το μνημόνιο. Είναι φανερό ότι η απονομιμοποίηση του μνημονίου είναι τόσο μεγάλη, είτε εγνωσμένως, είτε από άγνοια - αυτό δεν έχει μεγάλη σημασία από ένα σημείο και πέρα - που θα πρέπει να υπάρξει ένας θεσμικός αναπροσανατολισμός του ρόλου του μνημονίου. Το μνημόνιο πρέπει να αλλάξει. Δεν έχει σημασία αν θα αλλάξει ως προς τα μέσα, ως προς τις δομές ή οτιδήποτε άλλο. Το μνημόνιο, κατά την άποψή μου, πρέπει να αλλάξει στις εξής κατευθύνσεις: Πρέπει να πάρει τα χαρακτηριστικά μίας λιτής, συναινιακής συμφωνίας, η οποία θέτει δημοσιονομικούς όρους, χωρίς όμως να περιλαμβάνει και να παρεμβαίνει στη διαμόρφωση, άσκηση και αξιολόγηση πολιτικών. Θα πρέπει πάση θυσία, όλα αυτά τα οποία πρέπει να γίνουνε, να γίνουνε από εμάς, επειδή εμείς θέλουμε, επειδή θέλει ο τάδε υπουργός, η τάδε κυβέρνηση, το τάδε κόμμα, ή οτιδήποτε άλλο... Διαφορετικά, αυτή η αντιξενική νοοτροπία, η οποία βρισκότανε σε λανθάνουσα κατάσταση, αλλά με πρώτη ευκαιρία βγαίνει, θα αποκτήσει επίφοβα πολιτικά χαρακτηριστικά, τα οποία, όσες συζητήσεις και να κάνουμε σε ευαγή ιδρύματα και περιοδικά, όπως είναι το σημερινό, δεν θα μπορέσουμε να τα αντιμετωπίσουμε.
Θα ήταν ενδιαφέρον επίσης, εάν ξαναδούμε την δανειακή συμφωνία, να αποφευχθεί αυτό το οποίο γίνεται σήμερα, η ύπαρξη μεγάλων δόσεων σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές, οι οποίες προκαλούνε μεγάλη ταραχή και στους δανειστές και στα κράτη και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Και θα μπορούσε να βρεθεί μία φόρμουλα μεγαλύτερου αυτοματισμού δόσεων, όπου οι δόσεις εκταμιεύονται ανάλογα με την επίτευξη στόχων και μόνο. Πιστεύω ότι έτσι θα πρέπει να ξαναβρούμε και να ξαναποκτήσουμε την εγχώρια πολιτική νομιμοποίηση η οποία τη στιγμή αυτή εξαντλείται και υπονομεύεται.
Οι μεταρρυθμίσεις
Σε ποιες κατευθύνσεις όμως και σε ποιες προτάσεις; Ειπώθηκαν αρκετές προηγουμένως. Εμένα θα μου επιτρέψετε να θίξω ορισμένα ζητήματα με μια πολύ σύντομη αναφορά, κυρίως ζητήματα οικονομικά. Θεωρώ ότι μία κορυφαία κατεύθυνση της μεταρρύθμισης, αποτελεί το ασφαλιστικό σύστημα. Το ασφαλιστικό σύστημα είναι ένα από τα ελάχιστα πεδία που η σημερινή κυβέρνηση το μελέτησε, το έφερε σε πέρας και έχει εδραιωθεί και πέρασε. Πιστεύω ότι χτίζοντας επάνω σε αυτήν την αξιόπιστη μεταρρύθμιση, είναι καιρός να δούμε το επόμενο βήμα, του ενιαίου ασφαλιστικού φορέα για όλους. Ή, αν προτιμάτε καλύτερα, έναν ενιαίο ασφαλιστικό φορέα για τους μισθωτούς και έναν άλλον για τους επαγγελματίες. Πιθανώς να χρειαστεί να υπάρξει και ένας τρίτος για όσους δεν είναι ασφαλισμένοι και θα είναι ο φορέας ο οποίος θα παρέχει τα μέτρα κοινωνικής πολιτικής και περίθαλψης και οτιδήποτε άλλο.
Καθώς το ασφαλιστικό σύστημα αποτελεί το πιο μακροχρόνιο συμβόλαιο, το οποίο ενσωματώνει ζητήματα αποτελεσματικότητας, νομισματικής σταθερότητας και καθεστώτος οικονομικής πολιτικής, ενσωματώνει ζητήματα αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών και ούτω καθ’ εξής, θα μπορούσε ένα όραμα μεταρρυθμίσεων όσον αφορά την ασφαλιστική ενοποίηση σε όλους τους μισθωτούς ανεξαιρέτως και σε όλους τους επαγγελματίες ανεξαιρέτως, να αποτελέσει το πεδίο εκείνο που θα μπορούσαν να συγκλίνουν και να συμπλεύσουν πάρα πολλές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες και προθέσεις.
Το δεύτερο είναι ότι πιστεύω ότι οι μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να οδεύουν σε μία σύγκλιση εργασιακών και μισθολογικών συνθηκών μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, έτσι ώστε να πάψει πια αυτός ο εργασιακός και μισθολογικός ρατσισμός, ο οποίος επισσωρεύει το κόστος σε μία κατηγορία, τα προνόμια και την ασφάλεια σε μια άλλη κατηγορία.
Ένας τρίτος άξονας μεταρρυθμίσεων και πολιτικής, που εμμέσως σχετίζεται και με τους δύο προηγούμενους, πιστεύω ότι πρέπει να είναι η μεταναστευτική πολιτική. Νομίζω ότι είναι καιρός, όταν συζητάμε τα θέματα της μετανάστευσης, να φύγουμε από τις ωραίες ψευδαισθήσεις της πολυπολιτισμικής κοινωνίας , τις οποίες συζητάγαμε σε ωραίες αίθουσες προ δεκαετίας, και να περάσουμε στην ωμή πραγματικότητα της βίας, της υπερσυσσώρευσης, του υπερπληθυσμού, των απειλών και όλα αυτά...
Θεωρώ ότι πρέπει να υπάρξουνε όρια μετανάστευσης, οι άδειες παραμονής και εργασίας πρέπει να καθορίζονται με συγκεκριμένα κριτήρια και η χορήγηση της ιθαγένειας θα μπορούσε να εξεταστεί να γίνεται είτε με τα χρόνια, είτε με οικονομικά κριτήρια, όπως και αρκετές άλλες χώρες κάνουν. Το θέμα της μετανάστευσης, έχει δύο λύσεις: ταχύτατη ενσωμάτωση και περιορισμός.
Ένα τέταρτο θέμα το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει όχημα και άλλων μεταρρυθμίσεων, είναι ότι, σε αντίθεση με τη μόδα που επικράτησε τις προηγούμενες δεκαετίες περί αποκέντρωσης και αυτοδιοίκησης, θεωρώ ότι πρέπει να επανέλθουμε, τουλάχιστον όσον αφορά τις δημοσιονομικές δαπάνες και πολλά ζητήματα του κράτους, σε συγκεντρωτικά ζητήματα ελέγχου δαπανών και προϋπολογισμών, έτσι ώστε να μπορέσουμε να διαχειριστούμε φαινόμενα μαζικής σπατάλης, τα οποία συνεχίζουνε σε τομείς Υγείας, Κοινωνικής Πολιτικής και σε πάρα πολλά άλλα...
Σε αυτήν την κατεύθυνση, η υιοθέτηση μιας ενιαίας κάρτας πολίτη, όπου συντρέχουνε και συναθροίζονται όλες οι συναλλαγές οικονομικού χαραχτήρα, από τις κλήσεις της Τροχαίας μέχρι τα φορολογικά, τα επιδόματα, τα φάρμακα ή οτιδήποτε άλλο, θα έλυνε αυτομάτως και πολύ γρήγορα πάρα πολλά ζητήματα και κριτήρια άσκησης οικονομικής και φορολογικής πολιτικής.
Ο πέμπτος τομέας είναι οι αποκρατικοποιήσεις. Θεωρώ ότι οι αποκρατικοποιήσεις θα μπορούσανε να αποτελέσουνε ένα από τα ελάχιστα πλέον διαθέσιμα οχήματα με τα οποία ταυτοχρόνως μπορεί να μειωθεί το χρέος, να επέλθει μία καλύτερη εξισορρόπηση μεταξύ του προνομιούχου δημόσιου τομέα και του επαχθούς ιδιωτικού. Και ταυτόχρονα, να αποτελέσει ένα όχημα για άφιξη επενδύσεων και ανάληψη νέων επενδυτικών και τεχνολογικών πρωτοβουλιών.
Το θέμα των αποκρατικοποιήσεων είναι πάρα πολύ μεγάλο και δεν θα επεκταθώ. Θα επισημάνω όμως ορισμένα προβλήματα τα οποία ενδεχομένως θα αντιμετωπίσει, όταν μία διετής απόλυτη απραξία από τον Μάιο του 2009 μέχρι τον Μάιο του 2011, στη διάρκεια της οποίας είδαμε ραγδαίες υποτιμήσεις αξιών, να επιχειρούμε τώρα να την διαδεχθεί μία κατάσταση ραγδαίων πωλήσεων, χωρίς στρατηγική. Πιστεύω ότι θέλει μεγάλη προσοχή, έτσι ώστε να μην εγκλωβιστεί και αυτό, που είναι από τα ελάχιστα εναπομείναντα εργαλεία ταυτόχρονης δημοσιονομικής εξυγίανσης και αναπτυξιακής ένεσης, να μην ενταχθεί και να μην εγκλωβιστεί σε όλον αυτόν τον αντιξενικό θόρυβο, ο οποίος μπορεί να τον παρασύρει.
Πιστεύω ότι οι αποκρατικοποιήσεις πρέπει να γίνουν σταδιακά. Πρέπει να γίνουνε με πολύ συγκεκριμένα εργαλεία πληρωμής - είχα προτείνει σε μία άλλη παρουσίαση που είχα κάνει ότι θα μπορεί να πληρώνεται το τίμημα των αποκρατικοποιήσεων με ομόλογα τα οποία αγοράζονται από τη δευτερογενή αγορά, έτσι ώστε τουλάχιστον εν μέρει η ραγδαία υποτίμηση που έχει γίνει στις αξίες των ΔΕΚΟ να αντισταθμιστεί με την επίσης ραγδαία υποτίμηση που έχουν υποστεί τα ομόλογα στη δευτερογενή. Θα πρέπει να συμπληρωθούν οι πωλήσεις με συμφωνίες επικαρπίας, έτσι ώστε ένα τμήμα της υπεραξίας που θα δημιουργηθεί σε καλύτερους καιρούς, μετά να επιστρέψει στο ελληνικό δημόσιο. Και επίσης πιστεύω ότι -αν και θεωρώ τον εαυτό μου από τους φανατικούς των αποκρατικοποιήσεων- υπάρχουνε ακόμα τομείς οι οποίοι, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν πρέπει να πειραχθούν, όπως είναι ο τομέας της ενέργειας.
Γιατί ο τομέας της ενέργειας; Διότι η ενέργεια αποτελεί έναν τομέα πολιτικής σήμερα, είτε κατά σύμπτωση, είτε λόγω εξελίξεων, που συμβαίνουν ραγδαίες στρατηγικές ανακατατάξεις, ακόμα περισσότερο μετά τη Φουκουσίμα. Όπου επανέρχεται και πάλι η ελκυστικότητα των στερεών καυσίμων, απόρριψη των πυρηνικών όπως είδαμε να κάνει η Γερμανία, όπου ξαφνικά η Ελλάδα θα δει για τυχαίους λόγους, που ουδείς επεδίωξε, αυτό το οποίο εθεωρείτο μειονέκτημα στην ενεργειακή παραγωγή της χώρας, ο λιγνίτης, να επανέρχεται ως, ενδιάμεσα τουλάχιστον, στρατηγικής σημασίας καύσιμο.
Όποιος θέλει να ασκήσει αποκρατικοποιητική έξαψη και ζέση στον τομέα της ενέργειας, εκτός από το θέμα της ιδιοκτησίας, υπάρχουν και τα θέματα τα εργασιακά και νομίζω ότι όλες οι αντιθέσεις που δημιουργούνται μπορούν να λυθούν με έναν πάρα πολύ εύκολο τρόπο. Αν αύριο γίνει δημοψήφισμα στη ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ, τι θέλετε, όπως κόπτεστε, να παραμείνει ο δημόσιος χαραχτήρας της ΔΕΗ, αλλά εσείς να μεταταχθείτε σε καθεστώς ιδιωτικών εργασιακών μισθολογικών σχέσεων, ή να ιδιωτικοποιηθεί η ΔΕΗ και να διατηρήσετε τα προνόμιά σας; Νομίζω ότι είναι σαφές το αποτέλεσμα.
Θα μπορούσε λοιπόν όλη αυτή η πίεση η οποία ασκείται, ειδικά στον τομέα της ενέργειας, να περάσει εκεί, πράγμα το οποίο θα έχει ευρύτερες θετικές συνέπειες στην αποτελεσματικότητα και της ίδιας της επιχείρησης και της ελληνικής κοινωνίας.
Ιδέες υπάρχουν, θα νικήσουν...
Το ερώτημα βέβαια είναι ότι όλα αυτά, ποιοι θα τα κάνουν σήμερα; Θα κάνω μερικές νύξεις. Πιστεύω ότι στην κοινωνία, τέτοια ζητήματα, τέτοιες κατευθύνσεις, θα μπορούσανε άνετα να τις υποστηρίξουνε, ακριβώς γιατί θα ωφεληθούν, οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα, οι οποίοι σήμερα δεν εκπροσωπούνται όχι μόνο πολιτικά, αλλά ούτε καν συνδικαλιστικά. Άκουγα πριν από λίγες μέρες μία έρευνα που έγινε στη ΓΣΕΕ, όπου παρουσιάστηκε ότι το 95% των μεσαίων στελεχών και πάνω, προέρχονται από ΔΕΚΟ. Βέβαια και το 5% είναι λάθος, διότι βάση με τον τομέα του επισιτισμού - και νομίζει κανείς ότι είναι ιδιώτες, ενώ στην πραγματικότητα κυριαρχείται κι αυτός από τα ξενοδοχεία που ήταν παλιά στον ΕΟΤ και ούτω καθ’ εξής...
Μία δεύτερη κοινωνική κατηγορία η οποία μπορεί να υποστηρίξει τέτοιες μεταρρυθμίσεις, είναι η επιχειρηματική τάξη, η μικρή, αυτή που δημιουργεί, αυτή που εξάγει και που όσο και να την κυνηγάμε, καταφέρνει και επιβιώνει. Και επίσης θεωρώ ότι υπό τις δεδομένες συνθήκες, είναι και οι χαμηλοσυνταξιούχοι, οι οποίοι σήμερα είναι ένα στρώμα απολύτως ανοχείρωτο και ανυπεράσπιστο, το οποίο υπέστη εκεί που δεν το περίμενε, όχι στη δεύτερη, τρίτη και πλασματική σύνταξη, αλλά στη μικρή πρώτη σύνταξη, μία περικοπή την οποία ούτε κατανόησε, ούτε μπορεί να αναπληρώσει, διότι υπάρχουνε και ορισμένες βιολογικές σταθερές...
Και επίσης οι νέοι, οι οποίοι, εάν συνεχίσουν να βλέπουνε αυτήν την κατάσταση, είναι πάρα πολύ πιθανό να σκεφτούνε σοβαρά τη μετανάστευση, όπως κάνουν αρκετοί, όχι μόνο με τους όρους που έχουνε προέλθει για τους πτυχιούχους μέσω των προγραμμάτων ERASMUS, αλλά και σε επίπεδα τα οποία θα θυμίζουνε παλαιότερες δεκαετίες. Αργότερα ενδεχομένως, σε αυτήν την κοινωνική συμμαχία, μπορεί να προστεθούνε κι άλλοι, και από τον δημόσιο τομέα και από αλλού, αλλά πιστεύω ότι κατ’ αρχήν υπάρχουνε αυτά τα τέσσερα κοινωνικά στρώματα, ιδιώτες μισθωτοί, επιχειρηματίες οι οποίοι το παλεύουνε, χαμηλοσυνταξιούχοι και νέοι.
Και πολιτικά; Ποιοι θα τους εκφράσουνε αυτούς; Εκτός από τους παρισταμένους οι οποίοι είναι, όπως ξέρετε και ξέρουμε, η φυσική πρωτοπορία όλων αυτών των προσπαθειών, πιστεύω ότι όλοι εκείνοι οι οποίοι, σε ανύποπτους και δύσκολους καιρούς υπερασπίστηκαν με πάθος το συνδικάτο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όλοι αυτοί οι οποίοι πίστεψαν και έδωσαν αγώνες από πολλές θέσεις για να ενταχθούμε στην ευρωζώνη και όλοι αυτοί οι οποίοι ανησυχούνε πραγματικά και για τον εαυτό τους και για το αύριο. Επειδή μπορεί να επιφυλάσσει δυσοίωνες γι’ αυτούς αλλαγές, χωρίς να έχουνε τις δυνατότητες και τα μέσα να αντισταθμίσουνε τις απώλειες.
Πιστεύω ότι αρχίζει και δημιουργείται σήμερα μία ενδιαφέρουσα ζύμωση οριζόντιου χαραχτήρα, με συμπαράταξη ιδεών, προτάσεων και συγκλίσεων, κατά μήκος των κομμάτων. Κατά μήκος των κομμάτων. Και το ξαναλέω, διότι θεωρώ ότι ακόμα και σε κόμματα τα οποία θεωρούσαμε αντιευρωπαϊκά, είδαμε, για διάφορους λόγους τώρα, που δεν είναι της ώρας να το αναλύσουμε, σε μια σειρά από ζητήματα, θέλετε για τον λαϊκισμό που κρύβουν οι συγκεντρώσεις των πλατειών, θέλετε για την προχειρότητα με την οποία διατυπώθηκε η πρόταση περί δημοψηφίσματος, θέλετε για το πλήγμα στους εργαζόμενους από την έξοδο από το ευρώ και μια σειρά άλλα ζητήματα, το ΚΚΕ έχει πάρει θέσεις οι οποίες, άμα έβγαζε κάποιος την ταμπέλα «ΚΚΕ», θα νόμιζε ότι προέρχεται από κάποιον, δεν ξέρω... από κάποιους "main stream" πολιτικούς, οι οποίοι ανησυχούνε για τη σταθερότητα της χώρας.
Έτσι λοιπόν πιστεύω ότι υπάρχουνε και οι αντικειμενικές συνθήκες, που λέγαμε παλιά, και οι υποκειμενικές ικανότητες. Το αν αυτή η συνάντηση θα γίνει, εξαρτάται από όλους μας. Και πιστεύω ότι όλοι είμαστε «τεθλιμμένοι»... και ούτω καθ’ εξής... Δε νομίζω ότι μας ταιριάζουν αυτά τα συναισθήματα, νομίζω ότι πρέπει να το δούμε αισιόδοξα. Ιδέες υπάρχουν, θα νικήσουν. Και πάλι πιστεύω ότι η Ελλάδα θα βρει το δρόμο της εκεί που της αξίζει.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου