ΣΧΕΔΙΑΖΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΑ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΦΙΛΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ Η΄ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ; Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΒΟΙΑ

Άρθρο του Δημήτρη Κατσούλη

τ. Δημάρχου Αυλώνος Ευβοιας

Από καιρό είχα προγραμματίσει να γράψω στο ιστολόγιο αυτό, το ΕΥΒΟΙΑ 2020, για την σημασία του αναπτυξιακού χώρου της Ανατολικής Εύβοιας, στο πλαίσιο μίας ανταλλαγής προβληματισμών, διαπιστώσεων και ιδεών που είχε ξεκινήσει με την συνέντευξη του Αρχιτέκτονα – Χωροτάκτη Λίνου Τριανταφυλλίδη και του Πολιτικού Μηχανικού - Συγκοινωνιολόγου Νίκου Τράκου (βλ http://www.evia2020.blogspot.gr/2013/06/blog-post.html ). Ήρθαν έτσι τα πράγματα και σήμερα έρχεται στο προσκήνιο το θέμα της χωροταξικού σχεδιασμού σε επίπεδο ΣΧΟΟΑΠ στην περιοχή αυτή και ειδικότερα στις περιοχές Αυλώνος, Κονιστρών και Δυστίων. Έτσι ο αναπτυξιακός σχεδιασμός μέσα από την μελέτη των ΣΧΟΟΑΠ γίνεται το επίκαιρο και συνάμα προκλητικό θέμα για να συνεχίσουμε την κουβέντα που άρχισαν ο Λίνος Τριανταφυλλίδης και ο Νίκος Τράκος.

Το ζήτημα του χωροταξικού σχεδιασμού σε επίπεδο ανοικτών πόλεων δηλαδή η εκπόνηση ΣΧΟΟΑΠ υπήρξε ανέκαθεν προσφιλές για τους πολιτικούς και όχι μόνο ιθύνοντες της Εύβοιας. Θυμίζουμε και τον Οργανισμό Πολεοδομικού Σχεδιασμού που είχε συστήσει η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση. Επειδή στην θεωρία και στην πολιτική ρητορεία όλα είναι εύκολα έρχεται η πράξη για να δοκιμάσει τις στέρεες ή αντίθετα τις σαθρές πολιτικές.  Η πράξη ήρθε κάπως αργά όταν το 2010 εντάχθηκαν στο τρέχον ΕΣΠΑ οι μελέτες των ΣΧΟΟΑΠ των περισσοτέρων Δήμων της Εύβοιας και κατά σύμπτωση των περισσοτέρων που εκτείνονται στην ανατολική ακτή του νησιού, όπως π.χ. Νηλέως, Κηρέως, Αυλώνος, Δυστίων, Μαρμαρίου  αλλά και Κονιστρών, Στυρέων, Ελυμνίων κ.ο.κ. Ήταν ήδη σε εξέλιξη το ΣΧΟΟΑΠ Διρφύων ενώ  ήταν στην αναμονή της έγκρισης το ΓΠΣ της Κύμης. Τα περισσότερα από τα παραπάνω ΣΧΟΟΑΠ ανατέθηκαν από την Περιφέρεια πλέον Στερεάς Ελλάδας, η αρμόδια Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωροταξικού Σχεδιασμού της οποίας ορίστηκε ως Διευθύνουσα Υπηρεσία. Έφθασε έτσι ο καιρός της εξέλιξής τους και της έγκρισης της πρώτης φάσης έτσι ώστε να δρομολογηθεί η ολοκλήρωση των υπολοίπων φάσεων και η τελική θεσμοθέτηση.

 Εν τω μεταξύ με το Πρόγραμμα Καλλικράτης οι δήμοι της περιοχής  των οποίων αφορούσε κάθε μελέτη ΣΧΟΟΑΠ συγχωνεύθηκαν και αποτέλεσαν νέους διευρυμένους δήμους. Αυτό έχει ως λογική συνέπεια την αναγκαιότητα διαμόρφωσης κατευθύνσεων που χωρίς να ματαιώνουν τον χωροταξικό σχεδιασμό των πρώην δήμων να συνθέτουν και να συγκλίνουν  σε προτάσεις  ενοποίησης του σχεδιασμού σε ευρύτερη από τις δημοτικές ενότητες βάση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο σχεδιασμός στις παράκτιες ζώνες, η χωροθέτηση υπερτοπικών χρήσεων γης κ.α. Αυτή η διαδικασία επειδή δεν είναι θεσμοθετημένη έχει προφανώς τεράστιες δυσκολίες και προϋποθέτει σκληρή επιμονή και εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση. Πρώτα απ΄ όλα όμως προϋποθέτει  πολιτική πρωτοβουλία από τις  νέες δημοτικές αρχές αλλά εν προκειμένω και από την Περιφέρεια. Μία τέτοια πρωτοβουλία ελήφθη πράγματι στο Δήμο Μαντουδίου-Λίμνης-Αγίας Άννας με ημερίδα που διοργανώθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2013 (http://eleutherifoni.blogspot.gr/2013/01/blog-post_815.html ). Ήταν όμως και η εξαίρεση.

ΦΩΤΟ από ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

Από την σύσκεψη στην Λίμνη, συμμετείχαν: Οι Αντιδήμαρχοι και οι Πρόεδροι των Τοπικών Κοινοτήτων του Δήμου. Αντιπροσωπεία μηχανικών από την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου. Από την πλευρά των μελετητικών ομάδων 12 εκπρόσωποι - ειδικοί επιστήμονες: Χωροτάκτες, Πολεοδόμοι, Περιβαλλοντολόγοι, Γεωλόγοι κ.α

Αντίθετα στον Δήμο Κύμης Αλιβερίου όχι μόνο δεν υπήρξε ανάλογη πρωτοβουλία την στιγμή που εκπονούνται σχεδόν παράλληλα τρεις μελέτες ΣΧΟΟΑΠ για τους πρώην Δήμους Αυλώνος, Δυστίων και Κονιστρών, αλλά αποτράπηκε η ουσιαστική και σε βάθος δημόσια διαβούλευση μεταφέροντας τις ευθύνες στις υπηρεσίες της Περιφέρειας η οποία με τη σειρά της αρκέστηκε στην τυπική και οριακής νομιμότητας τήρηση των διαδικασιών με επιδεικτική απουσία της πολιτικού ενδιαφέροντος των αιρετών οργάνων της. Έτσι διαβάσαμε, ακούσαμε, πληροφορηθήκαμε για τραγελαφικές καταστάσεις και για την επιμελή προσπάθεια να αποτραπεί η  διαβούλευση στο δημοτικό συμβούλιο καθώς και την εκ των υστέρων καταγγελία της Περιφέρειας για  την αγνόηση του δημοτικού συμβουλίου στην περίπτωση του ΣΧΟΟΑΠ Αυλώνος.

ΧΑΡΤΗΣ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ υπό εκπόνηση ΣΧΟΟΑΠ Δήμου Αυλώνος

Δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες για το πώς εξελίσσεται η σύνθεση στα ΣΧΟΟΑΠ του Δήμου Μαντουδίου Λίμνης Αγίας Άννας, δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι η συζήτηση που έγινε στη Λίμνη στις 9 Ιανουαρίου 2013 ήταν χρήσιμη για όλους, τους μελετητές, τις επιβλέπουσες, τον προϊστάμενο της Διεύθυνσης Χωροταξικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας και κυρίως τους δημοτικούς συμβούλους και τους δημότες που συμμετείχαν. Σίγουρα όμως καμία παρόμοια διαδικασία δεν έχει καταστρωθεί στον Δήμο Κύμης Αλιβερίου. Εδώ η διαδικασία ακολουθεί μία τουλάχιστον  «ευβοϊκή» πεπατημένη. Οι σημαντικές θεσμικές και προγραμματικές διεργασίες εξελίσσονται έξω από τα αντιπροσωπευτικά πολιτικά όργανα  της τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δευτέρου βαθμού, πολλές φορές μακράν και από τους σχετικούς με τον σχεδιασμό επιστημονικούς φορείς, δεν γίνονται θέμα της τοπικής κοινωνίας παρότι θα επηρεάσουν καθοριστικά την εξέλιξή της. Ταυτόχρονα, στις κλειστές διαδικασίες των τοπικών γραφειοκρατικών και συντεχνιακών ελίτ καταστρώνονται αποσπασματικές επιλογές που ως μονοσήμαντο στόχο έχουν την θεραπεία επί μέρους συμφερόντων, μικρών ή μεγαλύτερων ομάδων, συνήθως νομιμοποιώντας καταστάσεις που δεν μπορούν να σταθούν στο φως της νομιμότητας σε ανοικτές διαδικασίες, εξαργυρώνοντας έτσι γραμμάτια πελατειακών σχέσεων. Για τον λόγο αυτόν πίσω από τις τυπικές διαδικασίες επιλογής των μελετητών κρύβονται διεργασίες διασφάλισης των επιθυμητών αποτελεσμάτων. Σε αυτό το παραθεσμικό φόντο ο χωροταξικός σχεδιασμός δεν μπορεί να λειτουργήσει ως το υπόβαθρο συμμετοχικού αναπτυξιακού σχεδιασμού ενώ οι πολιτικοί ή υπηρεσιακοί ταγοί δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν το κρίσιμο διακύβευμα.

Όλα αυτά συμβαίνουν σε μία συγκυρία που η πολιτική ηγεσία της Εύβοιας, στους δήμους και στην Περιφέρεια, έχει στη διάθεσή της τις αναγκαίες χρηματοδοτήσεις και εκπονούνται οι σχετικές μελέτες δεν ασχολείται αλλά αγνοεί επιδεικτικά  ή ίσως δεν κατανοεί την αναγκαιότητα της αξιοποίησης αυτής της συγκυρίας για την ανάδειξη κατευθύνσεων αναπτυξιακού σχεδιασμού τόσο στις επιμέρους ευρύτερες χωρικές ενότητες, όπως είναι η Ανατολική Εύβοια με την ολοκληρωμένο σχεδιασμό της παράκτιας ζώνης αλλά και στο σύνολο της Εύβοιας σε σχέση με την θέση της στον περιφερειακό και διαπεριφερειακό χώρο.

ΧΑΡΤΗΣ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ  υπό εκπόνηση ΣΧΟΟΑΠ Δήμου Δυστίων

Σαν να μην έφθανε αυτή η θεσμική και πολιτική αφασία διαδραματίζονται και άλλες πιο τραγελαφικές καταστάσεις.  Το δημοτικό συμβούλιο αλλά και οι τοπικοί φορείς στην δημοτική ενότητα Δυστίων παρεμβαίνουν και τελικά προκρίνουν την «χάραξη» του υπό διεκδίκηση διαπεριφερειακού άξονα  νότιου οδικού άξονα Χαλκίδα – Κάρυστος να διέρχεται οπωσδήποτε από τα όρια του οικισμού των Κριεζών, μη κατανοώντας προφανώς ότι αυτός ο άξονας  δεν είναι αντικείμενο του ΣΧΟΟΑΠ και οι προδιαγραφές του επιβάλλουν την παράκαμψη και των μελλοντικών  διευρύνσεων των οικισμών. Αλλά πως να μην συμβεί αυτό όταν κάτι ανάλογο συνέβη με την αποτύπωση της λεγόμενης «μεσογειακής χάραξης» Χαλκίδα –Κύμη στο ΓΠΣ Κύμης ή στους χάρτες του υπό εκπόνηση ΣΧΟΟΑΠ Κονιστρών όπου μάλιστα η όδευση προσαρμόζεται σκόπιμα για να περάσει ανάμεσα στην οικιστική ενότητα Κονιστρών- Καδίου και όχι να την παρακάμπτει, ικανοποιώντας μία παγιωμένη - αλλά για τους οδικές άξονες της δεκαετίας του 1950- αντίληψη  ότι επαρχιακοί ή εθνικοί δρόμοι δίνουν ζωή όταν διασχίζουν τα καταμεσίς τα χωριά. Αντί η διαδικασία σχεδιασμού να συνοδεύεται από μία διαδικασία διαμόρφωσης σύγχρονων και νεωτερικών αντιλήψεων στις τοπικές κοινωνίες  συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Για λόγους πελατειακής εύνοιας και επαρχιώτικου λαϊκισμού ο σχεδιασμός υπαγάγετε σε ξεπερασμένες πλην όμως βαθιά ριζωμένες, σε ένα μοντέλο ανάπτυξης που πρέπει να αλλάξει, αντιλήψεις.

ΧΑΡΤΗΣ ΓΙΑ ΘΕΣΗ Δ.Ε. ΚΟΝΙΣΤΡΩΝ ΣΤΟΝ ΔΗΜΟ ΚΥΜΗΣ ΑΛΙΒΕΡΙΟΥ- ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ από το υπό εκπόνηση ΣΧΟΟΑΠ Δήμου Κονιστρών 

Οι εξελίξεις αυτές όσο απογοητευτικές και εάν είναι δεν πρέπει να μας αποθαρρύνουν όσους συμφωνούμε ότι ο χωροταξικός σχεδιασμός, αξιοποιώντας τα θεσμικά εργαλεία που παρέχει η Πολιτεία, οφείλει να αναδεικνύεται σε κρίσιμη συμμετοχική διαδικασία αναπτυξιακού σχεδιασμού. Οφείλουμε απλώς να οργανωθούμε και να παρέμβουμε. Ο διάλογος που άνοιξε στο ΕΥΒΟΙΑ 2020 είναι ένα πρώτο βήμα υπό την προϋπόθεση ότι θα είναι συνεχής και μεστός. Ο δρόμος είναι ένας: ανοικτές διαδικασίες διαβούλευσης, ανταλλαγή και αντιπαράθεση θέσεων, αντιλήψεων και προτάσεων. Συμμετοχή και νεωτερικότητα, βιώσιμη αξιοποίηση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων του τόπου, προγραμματισμός και ρήξεις.