ΣΕ ΝΕΑ ΒΑΣΗ Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΒΟΙΑ

Άρθρο του Δημήτρη Κατσούλη

τ. Δημάρχου Αυλώνος Ευβοίας

Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων στην Εύβοια μπαίνει αναπόφευκτα πλέον σε φάση οριστικού σχεδιασμού και εφαρμογής λύσεων με μεσοπρόθεσμη προοπτική.

 Στις 30 Ιουνίου 2011 οι λειτουργούσες Χωματερές της Νότιας Εύβοιας, δηλαδή οι χωματερές της Καρύστου, της Κύμης και του Αλιβερίου (θεωρείται ως μη υπάρχουσα η χωματερή των Κριεζών) θα κλείσουν υποχρεωτικά δεδομένου ότι αυτές όπως και οι κλεισμένες από τον Δεκέμβριο χωματερές του Νεοχωρίου (Αυλώνος) και του Ρεουζίου (Στυρέων) συμπεριλαμβάνονται στις  χωματερές για τις οποίες έχει ήδη καταδικαστεί η Ελλάδα.  Οι  ΧΑΔΑ αυτοί όχι μόνο πρέπει να κλείσουν σε δυόμιση μήνες αλλά παράλληλα πρέπει να εκπονηθούν άμεσα οι μελέτες αποκατάστασης όλων των ΧΑΔΑ της Νότιας Εύβοιας που δεν έχουν αποκατασταθεί και να προωθηθεί η εκτέλεση των έργων αποκατάστασης διότι η χώρα θα ελεγχθεί και για την μη αποκατάσταση των μη λειτουργούντων ΧΑΔΑ.

Ο ΧΥΤΑ της Χαλκίδας ο οποίος είναι ο πλησιέστερος στην Νότια Εύβοια, θα υποδεχθεί αναγκαστικά τα απορρίμματα της Νότιας Εύβοιας, διαφορετικά πρέπει να μεταφερθούν σε άλλους αμέσως πλησιέστερους ΧΥΤΑ. Ήδη προωθείται νομοθετική ρύθμιση που θα επιτρέπει την υποδοχή των απορριμμάτων των διαχειριστικών ενοτήτων που δεν έχουν ΧΥΤΑ σε άλλες διαχειριστικές ενότητες λαμβανομένης υπόψη της απόστασης και της χωρητικότητας. Η παρέκκλιση από τον περιφερειακό σχεδιασμό θα έχει ισχύ για μία τετραετία. Εν προκειμένω όμως ο χρόνος αυτός είναι αρκετός για να σημάνει το τέλος του ΧΥΤΑ της Χαλκίδας. Συνεπώς στον  χρόνο που ξεκινά από την εφαρμογή αυτού του μέτρου τόσο η Νότια Εύβοια όσο και η Κεντρική θα πρέπει να έχουν επιλύσει το θέμα του χώρου ταφής των υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ) δεδομένου ότι δεν θα γίνεται πλέον λόγος για ΧΥΤΑ αφού η ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων με επιτακτική εφαρμογή προγραμμάτων ανακύκλωσης δεν θα είναι απλώς στη διακριτική ευχέρεια των φορέων διαχείρισης αλλά θα καθίσταται υποχρεωτική, κεντρικά σχεδιασμένη και με εφαρμογή κυρώσεων για τις περιπτώσεις που οι υπόχρεοι φορείς αδρανούν.

Επίσης αναμένεται εντός του Μαϊου η ψήφιση διατάξεων που θα μετακυλύουν τα πρόστιμα τόσο για την παραβίαση των κοινοτικών οδηγιών  για τα στερεά απόβλητα αλλά και για τα υγρά απόβλητα στους υπόχρεους δήμους έτσι ώστε με Κοινή Υπουργική Απόφαση Υπουργού Εσωτερικών και Υπουργού Περιβάλλοντος να παρακρατούνται αναλογικά τα αντίστοιχα ποσά από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους  που χορηγούνται στους υπόχρεους δήμους. Δηλαδή κάθε φορά που η Ευρωπαϊκή Ένωση επιβάλλει πρόστιμο για παράβαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, όχι μόνο για την λειτουργία αλλά και για την μη αποκατάσταση των χωματερών τα πρόστιμα αυτά αυτομάτως θα πληρώνονται από τους δήμους. Πρόκειται μάλιστα για ποσά που είναι δυσβάστακτα.

Μετά από αυτά οι εξελίξεις για την διαχείριση των στερεών αποβλήτων στην Εύβοια θα είναι ραγδαίες και μπορούν να καταστούν θετικές εάν επικρατήσει η περίσκεψη και η σοβαρότητα, δηλαδή η αξιόπιστη καταγραφή των δεδομένων και η προώθηση λύσεων που συνδυάζουν την εξοικονόμηση πόρων και την βέλτιστη προστασία του περιβάλλοντος.

Έχω προτείνει προ πολλού- και τώρα οι εξελίξεις με επιβεβαιώνουν- την αναγκαιότητα αναθεώρησης του  περιφερειακού σχεδιασμού για την διαχείριση των απορριμμάτων στην Εύβοια και την ενοποίηση καταρχήν των δύο διαχειριστικών ενοτήτων της Κεντρικής και της Νότιας Εύβοιας. Εξάλλου οι συνθήκες και οι όροι διαχείρισης των απορριμμάτων από την θέση σε εφαρμογή του περιφερειακού σχεδιασμού έως σήμερα έχουν μεταβληθεί. Ο περιφερειακός σχεδιασμός δεν μπορεί πλέον να επικεντρώνεται στους ΧΥΤΑ αλλά στην ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων με την αξιοποίηση των ανακυκλώσιμων, την υλοποίηση αποτελεσματικότερων  μεθόδων ανακύκλωσης με διαλογή στην πηγή, στην βελτίωση και την αναβάθμιση των χώρων υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων και κυρίως την εφαρμογή οικονομιών κλίμακας για την  καλύτερη αξιοποίηση των λιγοστών διαθέσιμων πόρων.  Τα πολυδάπανα έργα, αμφιβόλου περιβαλλοντικής προστασίας, που αναφέρονται σε μικρά πληθυσμιακά μεγέθη χωρίς ανταποδοτικότητα είτε το θέλουμε είτε όχι – και πρέπει να το θέλουμε- είναι επιτακτική ανάγκη να μείνουν εμπειρίες ενός ζοφερού παρελθόντος.

Έτσι καθίσταται μάλλον μονόδρομος ο σχεδιασμός σε πρώτη φάση ενός ενιαίου διαχειριστικού σχεδίου για την Κεντρική και Νότια Εύβοια  με σύγχρονες και υψηλής  περιβαλλοντικής προστασίας εγκαταστάσεις επεξεργασίας και αξιοποίησης  των απορριμμάτων, με εφαρμογή σύγχρονων συστημάτων ανακύκλωσης με βάση την διαλογή στην πηγή, με συγκέντρωση ποσοτήτων που θα διασφαλίζουν την οικονομική βάση της διαχείρισης και τέλος με υψηλών τεχνολογικών προδιαγραφών Χώρο Υγειονομικής Ταφής των διαρκώς μειούμενων Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ). Στην απώτερη προοπτική, πέραν της δεκαετίας στον σχεδιασμό αυτό μπορεί να ενταχθεί και η Βόρεια Εύβοια, όταν θα έχει ολοκληρωθεί ο κύκλος του ΧΥΤΑ που λειτουργεί ήδη εκεί.

Ο χρόνος που θα παράσχει η νομοθετική αντιμετώπιση του προβλήματος των διαχειριστικών ενοτήτων που δεν έχουν ήδη ΧΥΤΑ δίνει μία ανάσα για τον επανασχεδιασμό της διαχείρισης των απορριμμάτων στην Εύβοια. Αντί να δαπανώνται, πολύ μετά το «και πέντε», οι λιγοστοί πόροι για την χρηματοδότηση μελετών έργων που έχουν καταστεί πλέον προ πολλού ληξιπρόθεσμα  είναι ίσως σοφότερο να αξιοποιηθούν για την μελέτη των νέων έργων που θα προκύψουν από την αναθεώρηση του περιφερειακού σχεδιασμού.

Ο προσανατολισμός στην κατεύθυνση της αναθεώρησης και της υλοποίησης ενός αναθεωρημένου σχεδιασμού διαχείρισης των απορριμμάτων στην Εύβοια δεν μας απαλλάσσει ασφαλώς από πολιτικές ευθύνες για την έως σήμερα διαχείριση του προβλήματος στην Νότια Εύβοια. Ούτε οι όψιμες επικοινωνιακές πιρουέτες ορισμένων τους διασώζουν από την δική τους ευθύνη.

Η πρόσκληση στους πολίτες, που έγινε από Δήμαρχο της διαχειριστικής ενότητας της  Νότιας Εύβοιας, να υποδείξουν χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων εκτός του ότι είναι πρωτοφανής  και προσχηματική ευτελίζει και κάθε έννοια ενημέρωσης, διαβούλευσης και συμμετοχής. Στα θέματα που έχουν τεχνικό και επιστημονικό περιεχόμενο η διαμόρφωση θέσης και πρότασης από τους πολίτες προϋποθέτει  επίμονες και επίπονες διαδικασίες ενημέρωσης και εκλαϊκευσης. Στην Νότια Εύβοια υπάρχουν μελέτες, τουλάχιστον μελέτες καταλληλότητας για τέσσερις χώρους τις οποίες έχει αναθέσει και μάλλον έχει πληρώσει ο Σύνδεσμος. Υπάρχουν και χώροι που είχαν προταθεί στο παρελθόν επίσης μετά από μελέτες. Εάν υπάρχει πρόταση για εντελώς νέο χώρο να κατατεθεί με επιστημονική και τεχνική τεκμηρίωση. Να γίνει συγκριτική αξιολόγηση και  εκλαϊκευμένα να  ενημερωθούν και να διαμορφώσουν άποψη οι πολίτες. Διαφορετικά  κάποιοι θέλουν απλώς να τους δουλέψουν, για μία ακόμη φορά. Αλλά εντέλει η προοπτική του ΧΥΤΑ της Νότιας Εύβοιας είναι πλέον ξεπερασμένη. Ας μην πάνε χαμένα τα χρήματα.

Στην νέα προοπτική που ανοίγεται για τη διαχείριση των απορριμμάτων στην Εύβοια οι θεσμικοί φορείς όπως οι δήμοι και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο, την πρωτοβουλία κινήσεων σε συνεργασία ή και σε διεκδίκηση από την Πολιτεία. Διότι η υπόθεση της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων είναι δυνατόν να καταστήσει τους δήμους και την κοινωνία των πολιτών  ενεργούμενα ενός παράλληλου σχεδιασμού που ξεκινά από ισχυρά οικονομικά συμφέροντα τα οποία υπό τον μανδύα της «πράσινης» επιχειρηματικότητας  στοχεύουν  μονοσήμαντα στην κερδοφορία τους αδιαφορώντας για το περιβάλλον και την τοπική ανάπτυξη. Διότι το σκηνικό το έχουν στήσει και καραδοκούν. Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών μπορεί να τους χαλάσει τα σχέδια, δεδομένου ότι  στο τοπικό πολιτικό σύστημα φροντίζουν να εκκολάψουν τους συμμάχους τους.