ΕΣΠΑ 2014-2020: ΤΟ ΥΠΟ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Απόσπασμα από Κείμενο Εργασίας από τον Φάκελο της Επιτροπής Παρακολούθησης του ΕΠΠΕΡΑΑ

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής7 για την Πολιτική της Συνοχής (εφεξής «ΠΣ») κατά την Προγραμματική περίοδο 2014-2020, όπως παρουσιάζεται στο σχέδιο Γενικού Κανονισμού, αλλά και στους επιμέρους Κανονισμούς, τοποθετεί την ΠΣ ως όχημα για την επίτευξη της στρατηγικής Ε 2020. Καλείται όχι απλά να συμβάλει σ’ αυτήν, προωθώντας τον κατεξοχήν στόχο της σύγκλισης που υπηρετεί, αλλά να προσανατολιστεί αποκλειστικά στις θεματικές προτεραιότητες της στρατηγικής, με αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις για την εκπλήρωσή τους.

Επίσης, δημιουργείται ένα νέο εργαλείο, το «Διασυνδέοντας την Ευρώπη» (Connecting Europe Facility - CEF). Το εργαλείο αυτό αποτελεί μια πολιτική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, από την οποία και πρόκειται να υλοποιηθεί, με σκοπό την ενίσχυση της ανάπτυξης των υποδομών πανευρωπαϊκής εμβελείας σε μεταφορές, ενέργεια και τηλεπικοινωνίες. Είναι σχεδιασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να καλύπτει το κενό που υπάρχει στη χρηματοδότηση τέτοιων έργων, μέσω της προώθησης νέων χρηματοδοτικών εργαλείων.

Βασική διαφοροποίηση έναντι της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου αποτελεί η πρόταση υιοθέτησης Κοινού Στρατηγικού Πλαισίου σε επίπεδο Ένωσης, που στοχεύει στον καλύτερο συντονισμό μεταξύ των Ταμείων, συμπεριλαμβανομένων των Ταμείων Γεωργικής Ανάπτυξης και Αλιείας, μέσω της επικέντρωσης στους έντεκα θεματικούς στόχους της Ε2020, πάνω στους οποίους θα βασιστούν οι Συμφωνίες Εταιρικής Σχέσης (δηλαδή τα νέα ΕΣΠΑ των ΚΜ) και τα επιχειρησιακά προγράμματα. Απώτερος σκοπός είναι η επίτευξη των ευρύτερων στόχων της Ε.Ε., ειδικότερα δε αυτών που συμβάλλουν στην Ε 2020.

Το Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο έχει ως στόχο την περιγραφή επενδυτικών προτεραιοτήτων για τα ΚΜ και τις Περιφέρειες. Οι αρχές σχεδιασμού θα πρέπει να λάβουν υπ’όψιν τους το ΚΣΠ κατά την προετοιμασία των Συμφωνιών Εταιρικής Σχέσης. Οι άξονες στους οποίους διαμορφώνεται το ΚΣΠ έχουν ως εξής:

- Μεγαλύτερη σύνδεση με τους στόχους της στρατηγικής Ε 2020, αλλά και την ενισχυμένης οικονομικής διακυβέρνησης,

- Αντικατάσταση των μέχρι σήμερα ισχυουσών στρατηγικών κατευθύνσεων για τη Συνοχή, την Απασχόληση, την Αγροτική Ανάπτυξη, την Αλιεία και τη Θαλάσσια πολιτική με ένα ενιαίο στρατηγικό κείμενο.

Επιδιώκεται η δημιουργία συνεργειών μεταξύ των Ταμείων.

- Αποτύπωση δεσμεύσεων που απορρέουν από αποφάσεις της ΕΕ στο πλαίσιο των θεματικών στόχων της πρότασης Γενικού Κανονισμού και δύνανται να εξυπηρετηθούν μέσω της πολιτικής της Συνοχής.

Τονίζεται ότι, σε σχέση με το πλαίσιο σχεδιασμού που εφαρμόστηκε έως σήμερα, θα υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές, ως προς το ύψος των διαθέσιμων πόρων, που αναμένεται να μειωθεί, ως προς τις προϋποθέσεις εκταμίευσης, με την εισαγωγή σειράς αιρεσιμοτήτων και συνεχούς αξιολόγησης που θα εφαρμόζονται καθ’όλη τη διάρκεια του προγράμματος, και με την δεσμευτικότερη κατεύθυνση πόρων σε συγκεκριμένες επενδυτικές προτεραιότητες με ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία.

Βασικά σημεία του σχεδίου πρότασης του Γενικού Κανονισμού των Διαρθρωτικών Ταμείων 2014- 2020

Τα βασικά σημεία του περιεχομένου της πρότασης Κανονισμού, που αποτελούν και τα κύρια σημεία διαπραγμάτευσης μεταξύ των κρατών μελών (εφεξής «ΚΜ») και της Επιτροπής είναι:

• Στρατηγικός προγραμματισμός

- Ενδυνάμωση του στρατηγικού προγραμματισμού, καθορίζοντας κατάλογο με έντεκα θεματικούς στόχους, που εξυπηρετούν την επίτευξη των στόχων της Ε 2020 και τους στόχους των Εθνικών Προγραμμάτων Μεταρρυθμίσεων.

- Υιοθέτηση Κοινού Στρατηγικού Πλαισίου σε επίπεδο Ένωσης, για όλα τα Ταμεία, επιδιώκοντας συνέργειες και συμπληρωματικότητες για την επίτευξη των κοινών στόχων.

- Σύναψη Συμφωνιών Εταιρικής Σχέσης μεταξύ της Επιτροπής και του κάθε ΚΜ, όπου θα καθορίζονται οι δεσμεύσεις των εταίρων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

• Πλαίσιο επιδόσεων

Επικέντρωση στις επιδόσεις και την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής Ευρώπη 2020, στη βάση οροσήμων που συνδέονται με ποσοτικούς στόχους εκροών και αποτελεσμάτων για κάθε άξονα προτεραιότητας των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων. Το 5% του προϋπολογισμού των σχετικών κονδυλίων προτείνεται να κρατηθεί ως αποθεματικό επίδοσης, για να κατανεμηθεί, κατά την ενδιάμεση εξέταση των επιδόσεων, στα ΚΜ των οποίων τα Προγράμματα θα έχουν επιτύχει τα ορόσημά τους. Αποτυχία της επίτευξης των οροσήμων μπορεί να οδηγήσει σε παύση πληρωμών, ενώ σοβαρή υστέρηση στην επίτευξη των στόχων ενός Προγράμματος ενδέχεται να οδηγήσει σε δημοσιοοικονομικές διορθώσεις στο τέλος της προγραμματικής περιόδου.

• Αιρεσιμότητες – προϋποθέσεις

- Σύνδεση της ΠΣ με την οικονομική διακυβέρνηση της Ένωσης για την αντιμετώπιση των μακροοικονομικών ανισορροπιών στη βάση των συστάσεων του Συμβουλίου.

-Εισαγωγή προϋποθέσεων για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας των πόρων: (α) μακροοικονομικές προϋποθέσεις ευθυγραμμισμένες με τα μέτρα του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, (β) εκ των προτέρων προϋποθέσεις σε συνάρτηση με διαρθρωτικές αλλαγές και στόχους του ΕΠΜ. Αδυναμία εκπλήρωσης των προϋποθέσεων οδηγεί σε παύση της χρηματοδότησης.

• Κατηγορίες Περιφερειών - θεματική συγκέντρωση

- Τρεις κατηγορίες Περιφερειών: λιγότερο ανεπτυγμένες (κατά κεφαλήν ΑΕΠ <75% του μέσου ευρωπαϊκού), περιφέρειες σε μετάβαση (κατά κεφαλήν ΑΕΠ μεταξύ 75% και 90%) και περισσότερο ανεπτυγμένες (κατά κεφαλήν ΑΕΠ > 90%). Οι περιφέρειες που παρουσιάζουν κατά κεφαλήν ΑΕΠ >75%, αλλά κατά  την τρέχουσα περίοδο εντάσσονταν στο στόχο Σύγκλιση, θα λάβουν ενίσχυση από τα διαρθρωτικά ταμεία ίση με τουλάχιστον τα δύο τρίτα της ενίσχυσης που τους αναλογούσε την περίοδο 2007-2013.

Σύμφωνα με τα παραπάνω στοιχεία και με την προτεινόμενη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατηγοριοποίηση, οι Ελληνικές περιφέρειες κατατάσσονται στις κατηγορίες ως εξής:

Α. Λιγότερο αναπτυγμένες: Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, Κεντρική Μακεδονία, Θεσσαλία, Ήπειρος, Δυτική Ελλάδα.

Β. Μεταβατικής στήριξης: Δυτική Μακεδονία, Ιόνια Νησιά, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησος, Βόρειο Αιγαίο και Κρήτη.

Γ. Περισσότερο αναπτυγμένες: Αττική και Νότιο Αιγαίο.

- Δέσμευση συγκεκριμένου ποσοστού πόρων σε συγκεκριμένο αριθμό θεματικών προτεραιοτήτων/ στόχων, για το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤ.

- Υποχρεωτική ποσόστωση των πόρων του ΕΚΤ: 25% για τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες, 40% για τις περιφέρειες σε μετάβαση, και 52% για τις περισσότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες.

• Ολοκληρωμένη χωρική προσέγγιση

Προώθηση της τοπικής ανάπτυξης με την πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων: δυνατότητα διαμόρφωσης τοπικών προγραμμάτων ανάπτυξης με τη χρήση /συνδυασμό πόρων από τα διαρθρωτικά Ταμεία (ΕΤΠΑ, ΕΚΤ, ΤΣ, ΕΓΤΑΑ και Ταμείο Αλιείας), δημιουργία «πλατφόρμας αστικής ανάπτυξης», δυνατότητα διαμόρφωσης ολοκληρωμένων χωρικών επενδύσεων στη βάση αστικών και χωρικών στρατηγικών. Εισαγωγή Κοινών Σχεδίων Δράσης (Joint Action Plans).

μότητες, που είναι σαφώς πέρα από το πεδίο της πολιτικής για τη συνοχή. Κατά συνέπεια, η υπό όρους εκταμίευση πόρων της ΠΣ θα πρέπει να αφορά μόνο στην ορθή χρήση των πόρων και στα ζητήματα χρηστής διαχείρισης της πολιτικής αυτής, κάτι που θα πρέπει να αποδεικνύεται με επιστημονικό τρόπο.

• Επιδιώκεται να προβλεφθεί επαρκής κάλυψη για τις περιφέρειες σε μεταβατική στήριξη, όπως για τις Περιφέρειες στατιστικής σύγκλισης (phasing-out) της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου.

• Επιδιώκονται επίσης κάποιες αλλαγές στη μεθοδολογία κατανομής των πόρων μεταξύ των περιφερειών της Ένωσης (“negotiating box”) προκειμένου βελτιώνοντας κατά το δυνατόν την αντικειμενικότητα του υποδείγματος (μοντέλου) υπολογισμού, να βελτιωθεί κατ’ επέκταση και η χρηματοδότηση των ελληνικών περιφερειών.

• Οι περιφέρειες με μόνιμα γεωγραφικά μειονεκτήματα (π.χ. τα νησιά) θα πρέπει να έχουν ιδιαίτερη αντιμετώπιση, μεταξύ άλλων με την ένταξή τους στην κατηγορία περιφερειών μετάβασης, ανεξάρτητα του κατά κεφαλήν εισοδήματός τους.